Dự đoán chiến thuật của Trung Quốc trong vụ kiện Biển Đông
http://vnexpress.net/gl/the-gioi/2013/01/du-doan-chien-thuat-cua-trung-quoc-trong-vu-kien-bien-dong/
Giới phân tích cho rằng dù Philippines đưa tranh chấp
với Trung Quốc trên Biển Đông ra tòa án quốc tế, Bắc Kinh vẫn sẽ tiếp
tục cứng rắn theo quan điểm chỉ giải quyết vấn đề mà không có sự can dự
của bên thứ ba.
Bộ trưởng Ngoại giao Philippines tuần này công bố rằng
Manila sẽ đưa vấn đề tranh chấp chủ quyền lãnh thổ ra một tòa án trọng
tài quốc tế, theo Công ước về Luật biển của Liên hợp quốc 1982.
Trong công hàm trao cho đại sứ Trung Quốc, Philippines
đã liệt kê các hành động mà Manila cho là xâm phạm chủ quyền mà Trung
Quốc tiến hành trên các đảo và bãi đá Biển Đông. Văn bản của Philippines
cũng khẳng định yêu sách 9 đoạn của Trung Quốc là phi pháp.
Trung Quốc ngay lập tức đã phản đối mạnh mẽ việc
Philippines "đi kiện", tái khẳng định quan điểm chỉ đàm phán song phương
và còn tố ngược lại rằng Manila đã "xâm phạm các đảo của Trung Quốc".
Bước đi mạnh bạo
Giới quan sát cho rằng Philippines đang
chấp nhận mạo hiểm khi tiến hành động thái này. Trung Quốc sẽ không ưa
gì việc bị đưa ra tòa quốc tế, trong khi Philippines ngày càng phụ thuộc
nhiều hơn về kinh tế vào Trung Quốc.
Tuy nhiên Philippines muốn bảo vệ chủ quyền đối với vùng lãnh thổ có thể chứa đựng rất nhiều dầu và khí đốt ở Biển Đông.
 |
| Bãi cạn Scaborough/Hoàng Nham, điểm nóng tranh chấp giữa Philippines và Trung Quốc. Ảnh: Google |
Cuộc tranh chấp giữa Manila và Bắc Kinh
liên tục từ tháng 4/2012 khi các tàu thuyền của hai nước đối đầu nhau
trong suốt mấy tuần liền tại bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham. Kể từ đó
Philippines và các nước trong ASEAN đã tìm cách nêu vấn đề tại diễn đàn
khu vực của ASEAN, nhưng phía Trung Quốc gây sức ép để gạt chủ đề này ra
khỏi chương trình nghị sự.
Từ trước đến nay Trung Quốc đầu muốn giải
quyết các cuộc tranh chấp trên cơ sở song phương chứ không phải thông
qua các tổ chức khu vực hay tổ chức quốc tế hay trong sự can dự của bên
thứ ba nào.
Ký giả Benjamin Carlson, bình luận rằng dường như Philippines đi nước cờ mạnh bạo này nhờ cảm thấy sự hậu thuẫn lặng lẽ của Mỹ.
"Thật thú vị khi quan sát và chờ xem diễn
biến sẽ như thế nào", Carlson viết. "Nếu Liên hợp quốc ra phán quyết
bất lợi cho Trung Quốc, rất khó mà tưởng tượng họ sẽ tuân thủ".
Trong một động thái hiếm hoi, hôm 23/1 Tổng thư ký LHQ
Ban Ki-moon đã đề cập đến tranh chấp Biển Đông, một cách thận trọng.
Ông này nói LHQ sẽ hỗ trợ kỹ thuật và chuyên môn, nhưng cũng thêm rằng
"tranh chấp trước hết nên được tìm cách giải quyết giữa các nước có liên
quan".
Các nhà ngoại giao ở LHQ lưu ý rằng phát biểu của ông
tỏ ra được cân nhắc cẩn thận để không thiên về một bên trong khi vẫn đề
cao được quá trình phán quyết theo Công ước Luật biển của LHQ năm 1982.
Cuộc chiến tinh thần
Hầu hết các quan sát viên đều nói rằng hầu như chắc
chắn Trung Quốc sẽ không đồng ý tham dự phiên tòa, theo chính sách nhất
quán của họ về việc giải quyết các tranh chấp lãnh thổ thông qua thương
lượng.
Giáo sư Carl Thayer thuộc trường đại học New South
Wales, Australia, nói rằng nếu nếu tòa án của Liên hợp quốc (ITLOS) thấy
hội đủ điều kiện cần thiết để tiến hành thì phiên tòa vẫn sẽ diễn ra
bất chấp có sự tham gia của Trung Quốc hay không. Ông cho rằng
Philippines hy vọng có được một quyết định có lợi đem lại cho họ một
chiến thắng tinh thần.
“Đây là một vụ không chỉ có ý nghĩa pháp lý mà còn
mang nặng ý nghĩa tinh thần. Nếu tòa phán quyết chỉ một phần có lợi cho
phía Philippines thì cũng đủ làm xẹp những yêu cầu chủ quyền của Trung
Quốc và đem lại tính pháp lý và vỏ bọc quốc tế cho phía Philippines.”
Sam Bateman, một chuyên gia về an ninh hàng hải thuộc
Trường nghiên cứu quốc tế Singapore, thừa nhận rằng việc Trung Quốc
không tham gia vụ kiện tại tòa án “có lẽ sẽ không phải là một thắng lợi
lớn về PR cho họ”. Và theo nhận định của ông thì đây cũng chính là mục
tiêu mà chính phủ Philippine đang hướng tới.
“Tôi cho rằng về nhiều phương diện đây là một cử chỉ
mạnh dạn của Philippines, họ hy vọng rằng Trung Quốc sẽ phản ứng một
cách tiêu cực”, Bateman nói. “Nếu Trung Quốc chọn phương án từ chối, thì
điều đó có thể dẫn đến sự phản đối từ quốc tế", và như thế bước đi của
Manila là một cách "để tìm kiếm lợi thế" trong tranh chấp.
Nhưng Bateman cũng lưu ý là tất cả các
nước, kể cả Trung Quốc, đều có quyền theo quy định của UNCLOS chọn cách
không tham dự phiên tòa có các quyết định buộc phải thi hành về các vấn
đề liên quan đến biên giới trên biển và tranh chấp chủ quyền.
Bất kể trong trường hợp nào, hầu hết các
nhà phân tích đều nhất trí cho rằng những tuyên bố tranh chấp chủ quyền
giữa Trung Quốc và Philippines sẽ không có khả năng được giải quyết sớm.
Theo kinh nghiệm của các tiền lệ, vụ kiện này sẽ phải mất từ 3 đến 4
năm mới có thể hoàn tất.
Phán quyết không có cơ chế thực thi
 |
| Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi nói nước này phản đối việc Philippines kiện. Ảnh minh họa: People's Daily |
Chen Shaofeng, một chuyên gia về các vấn đề quốc tế
tại Đại học Bắc Kinh, cho rằng sẽ không có bất cứ tiến trình pháp lý nào
trừ phi hai nước đều đồng ý. Theo Chen, sẽ không có chuyện Bắc Kinh
chấp nhận một tiến trình như thế, và cũng không có khả năng Bắc Kinh
chấp nhận hệ quả của một tiến trình mà họ không công nhận.
“Trong lịch sử Trung Quốc chưa từng có tiền lệ Trung
Quốc cho phép một phán quyết quốc tế nào đối với các tranh chấp lãnh thổ
dù đó là về đất liền hay vùng biển", Chen nói. "Phía Philippines biết
rất rõ rằng đề nghị xét xử của họ cuối cùng sẽ không đi đến đâu, nhưng
họ chỉ muốn làm cho vấn đề được quốc tế hóa nhiều hơn”.
Một dấu hiệu cho thấy khả năng này là việc Bộ Ngoại
giao Trung Quốc hôm qua nhắc đến "chủ quyền không thể tranh cãi" của họ
đối với đảo tranh chấp với Philippines trên Biển Đông.
Nếu tòa án có đưa ra một phán quyết bất lợi cho Trung
Quốc thì Bắc Kinh cũng có thể làm ngơ. Chuyên gia Thayer của Australia
cảnh báo rằng cho dù phán quyết có tính bắt buộc thi hành, nó cũng sẽ dễ
dàng bị Trung Quốc bỏ qua nếu muốn, bởi hiện chưa có cơ chế và lực
lượng nào để thực thi.
Bên cạnh đó, Trung Quốc sẽ không đáp ứng mong muốn của
Philippines về việc công nhận tiến trình pháp lý của tòa án quốc tế,
bởi điều đó có thể tạo tiền lệ và động lực cho các nước khác cũng đang
có tranh chấp ở Biển Đông làm theo, ông Thayer phân tích.
Phạm Ngọc Uyển (tổng hợp)